Fenikeliler ya da Fenike Uygarlığı (Phoiníkē), eski çağlarda yaşamış Sami ırkından Akdenizli bir kavim. Kendilerini Kenaniler adıyla zikrettikleri sanılmaktadır. Fenikelilerin kendi dillerinde kendilerine ne ad verildiği tam olarak bilinmemektedir Hititler gibi ama "Kenaani" olduğu tahmin edilmektedir. Kenaani İbranice de "tüccar" anlamına gelir ki herhalde Fenikeliler'i en iyi anlatan kelimelerden biridir. Doğusunda Lübnan Dağları, batısında Doğu Akdeniz kıyıları, güneyinde Ras Nakura Burnu, kuzeyinde Asi Irmağı bulunan alanda yaşayan Fenikeliler, denizci olduklarından Orta Doğudan Batı Akdeniz kıyılarına kadar yayılmışlardır.
Fenikeliler Akdeniz civarında birçok koloni kurmuşlardır. Ticarette çok ileriydiler, gemileri de gelişmişti. Hammadde kaynaklarına ulaşmak için koloni kuruyorlardı ve Yunanlılar'ın en büyük rakipleriydi Fenikeliler. Kumaş, metal eşya, keten ihracatı yapıyorlardı.
Fenikeliler, bölgeye milattan önce üç bin yıllarında gelmişlerdir.Aradus, Simyra, Tripoli, Cebal-Byblos, Beryte, Sidon, Tyros, Akkho liman şehirlerini kuran Fenikeliler, milattan önce 2500 yıllarından itibaren Mısırlılarla ticari münasebete başlamışlardır. Bu ülkeye ağaç ve nebati koku maddesi, zeytinyağı ve reçine ihrac ederlerdi. Ancak siyasi bakımdan iyi teşkilatlanamadıklarından kısa zamanda Mısır'ın nüfuzu altına girdiler. İki bin yıllarının başında Hiksosların istilalarına uğradılar. Mısırlılar istilacılara karşı korumak bahanesiyle Fenike topraklarını tamamen askeri işgal altına aldılar.
Uzun süren karışıklıklardan sonra Fenike, 14. yüzyılın sonunda Mısır'ın işgalinden kurtuldu. M.Ö. 9. yüzyılda ise, Fenike için Asurlular büyük bir tehdit unsuru oldular. Zaman zaman Fenike üzerine seferler düzenleyen Asurlular bölgeyi kısa aralıklarla hakimiyetleri altına aldılar. Fenike M.Ö. 6. yüzyılda Perslerin istilasına uğradı. Daha sonra Büyük İskender tarafından zaptedilen Fenike, M.Ö. 65 yılında Roma'nın Suriye eyaletine bağlandı.
Akdeniz çevresinde birçok ticaret merkezleri ve koloniler kuran Fenikeliler, çöl kervanlarının uğrak noktaları olan Şam, Hama, Dibre şehirlerinden ticaret malları alıp satıyorlardı. Batı ile doğu arasındaki ticarete aracılık ve komisyonculuk edip, ithalat ve ihracattan büyük gelir sağladılar. Dokuma, işlenmiş deri, mor boya ve koku maddeleri ticaret dallarının başta gelenleriydi.
Mezopotamya kavimlerinde olduğu gibi, Fenikeliler de, çok tanrıya inanıp, politeisttiler. Tanrıları erkek ve dişi olmak üzere ikiye ayrılırdı. Ayrıca her şehrin bir tanrı ve tanrıçası vardı. Bereket tanrıçası Astart, tarım tanrıçası Atargatis en büyük tanrılarındandı. Dağlar ve tepelere tapınak yapıp, ilk doğan erkek çocuklarını tanrılarına kurban edip, oturarak tapınırlardı.
Fenikelilerin dili, Kenan grubundan Sami dilidir. Abecenin mükemmel hale getirilmesi ticaret işlerini kolaylaştırmıştı. Fenike yazılı metinleri ticari mahiyettedir. Mimarlıkta en çok kullandıkları malzeme, taş olmuştur. Evleri tek katlı olup, salonu, hamamı ve su kuyusu vardı. Tapınakları dikdörtgen şeklinde olup, koridorla avludan ve adak yerlerinden meydana gelir. Şehirleri kalın surlarla çevrilidir. Bronz işçiliği gelişmiş olup, doğuda en çok tutulan kaseleri meşhurdur.
Yahudi kutsal kitabı Tanah veya Hristiyanlıktaki adıyla Eski Ahit'te sıkça bahsi geçen İbranilerin soyunun Yakup'tan geldiğine inanılır. Tanah'a göre Yakup'a tanrı tarafından İsrail ismi verilmiştir[1]. Kur'an'da da İsrail ismi Yakup yerine kullanılmıştır [2]. Yusuf zamanında Mısır'a yerleşmişlerdir. M.Ö. 1300 yıllarında Mısır'dan çıktıktan sonra Yehuda ve İsrail krallıklarını kurmuşlardır.
Kökenleri
İbranilerin kökeni ile ilgili tartışmalar halen devam etmektedir. İbranîler genellikle Hurriler tarafından günümüze ulaşmış olan Habiru adıyla tanımlanmaktadırlar. Bu isim ile genellikle Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki Mezopotamya bölgesinde bulunan Habur ovasından gelen halk kastedilmektedir. Yahudîliğin anlatımlarına göre ilk İbranîler İbrahim'in doğduğu şehir olan tarihî Ur şehrinden gelmişlerdir.
Ur şehrinde İbrahim döneminde de Arabistan yarım adasından buraya göçmüş olan Sami halklar çoğunluktaydı. Araplar gibi, İbranîler ve Kenanlılar da Sami halklardandır. Her iki tanımlamanın, yani Arap ve İbrani adlarının her iki dilde göç etmek ya da geçmek anlamına gelen 'abara kelimesinden geldiği sanılır. Arapçadaki 'عبرى' ('ibrî) kelimesi İbranî anlamındadır. Arap anlamına gelen 'عربى' ('arabî) kelimesinin bu sözcüğün bir göçüşmesi olduğu sanılıyor.İbranilerde tek tanrı inancı vardı.
Dilleri
İbranîlerin dili İbranice'nin Sami dil ailesinin kökeni olduğu sanılır ve bu şekilde Kenan bölgesindeki dilsel oluşuma da önemli ölçüde tesir ettiği varsayılır [kaynak belirtilmeli].
