- Fırat ile Dicle nehirleri arasındaki toprakların ilk çağlardaki adıdır.
- Mezopotamya’nın kuzeyinde Anadolu, doğusunda İran yaylaları, batısında Suriye çölleri, güneyinde Basra körfezi ile Arabistan çölleri yer alır.
- Mezopotamya, Yukarı (Toroslardan Bağdat'a kadar) ve aşağı (Bağdat'tan Basra Körfezine kadar) olmak üzere iki bölümden oluşur.
- Mezopotamya da taş bulunmadığından binalar kerpiç ve tuğladan yapılmıştır. Bunlar da fazla dayanıklı olmamıştır.
- Halkın zenginleşmesi sonucu özel mülkiyet gelişmiştir.
- Sümer ülkesine Sümerler KENGİ derlerdi.
SÜMERLER - MÖ 4000 yıllarında doğudan (Ön Asya'dan) Aşağı Mezopotamya'ya gelerek yerleşmişlerdir.
- Sümer (Sinear), Kengi gibi adlarla anılan bu topraklara yerleşen Sümerler şehir devletleri kurmuşlardır.
- En önemli şehir devletleri: Ur, Uruk, Lagaş, Eridu, Kiş, Nippur gibi yerleşim merkezleridir.
- Bataklıklar kurutularak oluşturulan şehirler, şehir ilahı adına yapılan tapınakların (ziggurat) etrafında evlerin kümelenmesiyle oluşurdu.
- Şehirlerin başında Ensi veya Patesi adı verilen rahip-krallar bulunurdu.
- Sümer kralları daha sonra Lugal unvanını kullandılar (Ensi unvanını ise Lugal'a bağlı küçük krallar taşımaya başladı).
- Bu şehir site devletleri sürekli birbirleriyle savaş halindedir.
- Sümer ülkesine tek başına hakim olan krala ise Lugal Kalama denirdi.
ORDU - Eli silah tutan her erkek askerdi ve savaşlara katılmak zorundaydı.
- Ordu yaya ve arabalılardan oluşurdu.
- Erlere Erin, komutanlara Ukus denirdi.
- Mezopotamya da Babillere kadar düzenli orduya rastlanmaz. DİL - Bilinen ilk yazıyı Sümerler kullanmışlardır.
- Sümerlerin dili Asya kökenlidir ve Türkçe'ye benzer.
- Sümerler çivi yazısını icat ederek kullanmışlardır.
- Sümerlerde tapınaklar birer okuldu ve rahipler öğrencilere ders verirdi.
- Gılgamış, Tufan ve Yaradılış destanı Sümerler edebiyatının en güzel örnekleridir. HUKUK - Dünyanın ilk yazılı kanunu MÖ 2375 yılında başa geçen Sümer Lağaş Kralı Urukagina tarafından yapılmıştır. Bu kanunlar ile özel mülkiyet ve aile hukuku düzenlenmiş, kimsesizler ve güçsüzler korunmuştur.
- Lagaş Kralı Urukagina, rahiplerin artan baskısını kırmak, ticaret, evlenme, boşanma ve miras ile özel mülkiyet gibi konularda adaleti sağlamaya yönelik kanunlar yapmıştır.
- Sümer kanunlarında para cezası ağırlıktadır. Ölüm cezaları azdır.(kanunları) yapan diğer krallar Gudean,Urnamu Şulgel,Nema cezaları azdır.
- Sümerlerin bu kanunları Önasya ve Yunanistan'ı etkilemiş ve hukuk devletinin kurulmasına öncülük etmiştir.
DİN - Sümerlerde dini inanış çok tanrılı bir inanıştır. Her de ayrıca kendine ait bir ilahı vardır. Ülke genelindeki en büyük ilah ise gök ilahı Anu yer ilahı Enlil ve su ilahı Enki'dir.
- Sümerler Ahiret hayatına inanmazlardı.
- Tapınaklarına Ziggurat denirdi. Aynı zamanda okul ve rasathane olarak kullanılırdı (Soğuk hava deposu).
SOSYAL HAYAT - Sosyal hayat baba hakimiyetine dayanırdı. Erkek birden fazla kadınla evlenebilirdi.
- Halk hürler, yarı hürler (korunanlar), ve köleler olmak üzere üç sınıfa ayrılıyordu.
- Hürler bütün haklara sahip kimselerden oluşuyordu (rahipler, asiller, memurlar, askerler ve tüccarlar).
Mezopotamya da, Anadolu'dakinin aksine kölelerin hiçbir hakkı yoktu. Köle gibi alınıp satılırlardı.EKONOMİ - Ekonominin temeli tarım, hayvancılık ve ticarete dayanıyordu.
- Toprak, tanrıların malı sayılıyor ve rahiplerin gözetiminde işletiliyordu (Urukagina reformuyla özel mülkiyet başlamıştır.)
- Mezopotamya da dokumacılık ileriydi, yün ve keten dokumacılığı renkli olarak dokunur ve ihraç edilirdi
- Tekerleği icad eden Sümerler bunu ticarette ve savaşlarda kullanmışlardır.
- İlk defa borç senetlerini de Sümerler kullanmışlardır(ticarette).
- Ticarette takas ve para birimi olarak da gümüş külçelerini kullanmışlardır.
BİLİM - Burçları bulmuşlardır. Yılı 30 günlük 12 aya bölmüşlerdir (gece-gündüzü 12'şer saat hesaplamışlardır.)
- Ay ve güneş tutulmalarını hesaplamış, ay yılına göre takvimi kullanmışlardır.
- Çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.
- Yüzey ve hacim ölçülerini, daireyi 360 dereceye bölmesini biliyorlardı.
- Sümerler sayıları 2. ve 3. Dereceden denklemleri biliyorlardı.
MİMARİ - Sütün, kubbe ve kemer usulünü Sümerler bulmuşlardır.
- Sümerler süs eşyaları, kabartmalar, hayvan ve bitki resimleri yapmışlardır.
- Uruk şehrinde bulunan tapınak en ünlü mimari eserlerdir.
- Zafer Anıtı, Akbabalar Sütunu (Lağaş sitesinin başarısı)
